"DROP IN a catalouge of non – formal education methods"

Katalog nieformalnych metod edukacyjnych.

Punktem wyjścia projektu są wnioski i założenia, wśród nich:
• Jednym z kluczowych czynników wpływających na motywację i zaangażowanie uczących się w proces edukacyjny jest efektywne podejście edukatora (nauczyciela),
• Potencjał nauczycieli, doradców pedagogicznych i psychologów szkolnych przy udzielaniu pomocy psychologicznej i pedagogicznej w zapobieganiu kończeniu nauki szkolnej nie jest w pełni wykorzystywany,
• Większość nauczycieli jest bardzo otwarta i chętna do eksperymentowania z zastosowaniem innowacyjnych i nieformalnych metod w swojej pracy, ale wielu z nich nie czuje się pewnie, by to robić z powodu ograniczonej wiedzy i kompetencji.

Celem projektu DROP-IN było stworzenie innowacyjnej metody edukacyjnej wspierającej nauczycieli różnych przedmiotów w ich codziennej pracy z uczniami poprzez wzmocnienie zdolności nauczycieli do stymulowania aktywnego zaangażowania i utrzymania trwałej motywacji do nauki wśród uczniów poprzez wykorzystanie metod edukacji pozaformalnej stosowanych w środowisku szkolnym.

Publikacja zawiera opis metod aktywizujących powszechnie stosowanych w edukacji pozaformalnej wraz z instrukcjami ich stosowania:

A - Bycie nauczycielem - facylitatorem
Pełnienie roli nauczyciela - facylitatora oznacza, że nauczyciel nie jest już wyłącznie źródłem całej wiedzy. Rolą nauczyciela - facylitatora jest inspirowanie uczniów do przejęcia odpowiedzialności za własną naukę. Chodzi o to, aby nauczyciel był po to, by angażować, kierować i zachęcać uczniów oraz pomagać im identyfikować wiedzę, którą już posiadają.
Facylitator to osoba, która:
• projektuje sesje robocze z określonym celem lub intencją;
• rozwija pełen potencjał jednostek i grup;
• zapewnia procesy, narzędzia i techniki, które mogą przyspieszyć i uczynić efektywną pracę w środowisku grupowym;
• podtrzymuje cel spotkania grupy;
• pomaga rozwiązywać konflikty;
• organizuje i zapewnia strukturę pracy grupy;
• zapewnia realizację celów;
• jest empatyczny;
• organizuje przestrzeń i czas.

B- Umieszczenie wspólnego uczenia się w centrum działań.
Uczenie się oparte na współpracy, charakterystyczne dla edukacji pozaformalnej powinno być kluczowym podejściem w działaniach nauczyciela. Idea polega na tym aby wykorzystać metody wsparcia uczenia się, w których uczniowie aby zgłębiać ważne kwestie lub tworzyć znaczące projekty, działają jako zespół. Podejścia do wspólnego uczenia się opierają się na założeniu, że uczenie się jest naturalnym procesem społecznym, w którym uczestnicy współpracują i komunikują się ze sobą. W kontekście edukacji pozaformalnej i uczenia się opartego na współpracy uczący się mają możliwość rozmowy z rówieśnikami, prezentowania i obrony pomysłów, wymiany różnych opinii, kwestionowania innych koncepcji i aktywnego aangażowania się. Nauczyciel-facylitator staje się interesariuszem, który wspiera tę dynamikę w klasie (grupie), aby wzmocnić korzyści z wykorzystania takiego podejścia.

C- Umiejętności związane z organizowaniem nieformalnych zajęć w klasie

Podzielono je na 4 główne wiązki:
• Umiejętności mediacji i moderacji, takie jak umiejętność rozwiązywania konfliktów, empatycznej komunikacji, zapewniającej grupie strukturę do wspólnej pracy;
• Umiejętności wspólnego uczenia się, takie jak zdolność do zachęcania i stymulowania uczniów do wyrażania swoich pomysłów i opinii, zdolność do zachęcania do pracy grupowej;
• Umiejętności oceny zespołowej, takie jak zdolność do jasnej oceny wyników uczniów, przy użyciu wytycznych dotyczących oceny oraz różnorodnych narzędzi i metod dostosowanych do indywidualnych potrzeb uczniów;
• Umiejętność budowania pozytywnej atmosfery w klasie oraz umiejętność dostosowania metod do kontekstu i celów edukacyjnych klasy.

W rzeczywistości nauczyciel musi opanować wiele umiejętności, z których większość to umiejętności miękkie: społeczne i/lub relacyjne.

D- Korzystanie z ewaluacji zespołowej w klasie
Podejście będące alternatywą stawiania nauczyciela jako osoby odpowiedzialnej za ocenianie uczniów. Alternatywą jest ewaluacja (ocena) zespołowa, która jest rodzajem samooceny, w którym członkowie grupy oceniają siebie. Kontrastuje to z samooceną ucznia, w której każdy uczeń ocenia swoje własne umiejętności lub zdolności. Samoocena ucznia bazuje na pytaniu: „Jak dobry (a) jestem?” podczas gdy ocena grupowa oparta na współpracy bazuje na pytaniu: „Jak dobrzy jesteśmy?”
Ocena może być związana z celami uczenia się, jakie nauczyciel lub grupa wyznaczyła sobie wcześniej. Może odwoływać się do rzeczy, które według uczących się wykonali dobrze, lub do rzeczy, nad którymi muszą popracować. Ocena zespołowa jest zwykle oparta na dyskusji. Ocenianie grupowe oparte na współpracy nie oznacza również, że wszyscy muszą zgadzać się ze wszystkimi. Dobry wynik wspólnej oceny może obejmować dyskusję i listę rzeczy, z którymi ludzie zgadzają się lub nie zgadzają na w zakresie oceny ich postępów.

Niektóre techniki dostępne do ewaluacji uczenia się w grupie obejmują:
• Obserwacje nauczyciela podczas pracy w grupie;
• Ocena grupowa projektów;
• Ocenianie uczniów między sobą lub ocena poziomu wkładu każdego członka projektu grupowego;
• Wykorzystanie tzw. drugiego podejścia po otrzymaniu dodatkowej pomocy od grupy lub nauczyciela;
• Wykorzystanie ankiet, egzaminów i zadań indywidualnych.

Nauczyciel, uczniowie, wspólnie mogą określić kryteria oceny pracy w grupie. Przyjmuje się, że grupy odnoszą większe sukcesy, gdy uczniowie są zaangażowani w definiowanie własnych kryteriów oceny. Kryteria te są następnie wykorzystywane do oceny i oceny pracy w grupie.

Katalogu metod edukacji pozaformalnej „EDUK’ACTION” jest podzielony na 6 tematów w oparciu o rozpoznane potrzeby przez nauczycieli zaangażowanych w projekt podczas pracy z uczniami:
1. Lodołamacz, budowanie zespołu i poznawanie się
2. Bycie sobą, poczucie własnej wartości, pewność siebie i samoświadomość
3. Budowanie zespołu, poczucie równości i aktywne uczestnictwo
4. Budowanie własnego środowiska i branie za nieodpowiedzialności
5. Znaczenie edukacji i motywacji do nauki
6. Naucz się mówić NIE!

W publikacji odwołano się również do wyzwań projektowania sesji opartych na współpracy, w tym projektowania sesji w środowisku on-line. E-sesje edukacyjne oparte na współpracy wymagają tyle samo przygotowań (na początku prawdopodobnie nawet bardziej), co klasyczne. Nauczyciele są przyzwyczajeni do ustalania celów nauczania dla swoich uczniów z perspektywy akademickiej. W przypadku uczenia się opartego na współpracy cele wykraczają poza to. Należy wziąć pod uwagę inne cele, związane na przykład z rozwojem umiejętności społecznych, takich jak praca zespołowa lub odpowiedzialność w zespole.
Szczególną uwagę należy również zwrócić na organizację sesji oraz sposób, w jaki zorganizowane zostaną grupy robocze. Nauczyciele powinni zadać sobie kluczowe pytania, takie jak: „Jak długo grupy będą ze sobą współpracować? „Ile osób powinno być w grupie? „Czy praca będzie sprawiedliwie rozdzielona?”.
Wszystkie te elementy powinny być zaplanowane z wyprzedzeniem.
Nauczyciel powinien zapewnić środowisko, w którym uczniowie czują się komfortowo i podchodzą do zajęć z zaufaniem. Kluczowe jest jasne ustalenie celów, czasu, wzajemnej odpowiedzialność i podejmowanie decyzji w grupach.

W projekcie DROP IN promuje się podejście oparte na współpracy wykorzystywanego w edukacji pozaformalnej. Szczególną wagę nadano różnym podejściom do współpracy w procesie uczenia się. Dzięki wspólnemu uczeniu w parach uczniowie robią indywidualne postępy wzajemnie sobie pomagając. Uczenie się oparte na współpracy implikuje większą współzależność w całej grupie uczniów i promuje większą odpowiedzialność za efekty uczenia się.

Podobieństwa między uczeniem się opartym na współpracy (colaborative learning) i wspólnemu uczeniu się, w parach (cooperative learning):
• Polegają na aktywnym udziale ucznia, a nie na biernym nauczaniu opartym na wykładzie
• Uczniowie biorą pewien stopień odpowiedzialności za własną naukę.
• Nauczyciele pełnią rolę facylitatorów
• Wymagają od uczniów wykonania zadania/projektu
• Rozwijają umiejętności budowania zespołu i zachęcają do interakcji społecznych
• Pomagają przygotować uczniów do środowiska zawodowego
• Wzmacniają umiejętności poznawcze wyższego rzędu
• Tworzą wspólne doświadczenia edukacyjne
• Zwiększają poziomu retencji informacji
• Uwzględniają różnorodność uczniów

Różnice między uczeniem się opartym na współpracy (colaborative learning) i opartym na wymianie (cooperative learning):

Przy pierwszym: uczący się robią postępy osobiście, pracując wspólnie nad wspólnym celem. Są wobec siebie odpowiedzialni i przy odpowiednim prowadzeniu sami zarządzają tym celem. Uczniowie uczą się lepiej rozumieć i przewidywać różnice, rozpoznawać je w sobie i innych oraz wykorzystywać je na swoją korzyść.

Typowy proces uczenia się opartego na współpracy definiuje się jako:
• Uczniowie organizują między sobą swoje wysiłki (w grupach);
• Uczniowie otrzymują materiały, które pomogą im ukończyć ćwiczenie;
• Aktywność nie jest monitorowana przez nauczyciela (chociaż nauczyciel może pomóc, gdy grupa prosi o pomoc);
• Uczniowie oceniają swoje własne wyniki indywidualne i grupowe;
• Sukces zależy od indywidualnych mocnych stron.

Współpraca zakłada współzależność, role i obowiązki są jasno określone, ale można je negocjować. Tej metodzie współpracy towarzyszy silne poczucie odpowiedzialności.

Typowe uczenie się oparte na tzw. cooperative learning definiuje się jako:
• Zajęcia są ustrukturyzowane, a każdemu uczniowi przypisuje się określoną rolę (ustrukturyzowaną przez nauczyciela).
• Nauczyciele dostarczają informacje, które uczniowie mogą przeczytać i przeanalizować (lub powiedzieć im, gdzie znaleźć te informacje).
• Nauczyciele obserwują, słuchają i interweniują w razie potrzeby.
• Uczniowie przesyłają swoje prace na koniec lekcji do oceny/oceny.
• Sukces grupy zależy od wysiłków wszystkich zaangażowanych osób.

Główne korzyści płynące z uczenia się opartego na różnych formach współpracy:
• Większość uczniów uczy się najlepiej, gdy są „zanurzeni” w nauce, poprzez interakcję i podejście praktyczne. Bardziej prawdopodobne jest, że uczący się zapamięta coś, co odkrył poprzez aktywne uczestnictwo i pracę rówieśniczą, niż bierną akceptację informacji przedstawionych przez nauczyciela.
• Uczenie się jest również bardziej zapadające w pamięć, dzięki uczeniu się opartemu na współpracy uczniowie rozpoznają, rozumieją i szanują różnice kulturowe i różne punkty widzenia.
• Metody są bardziej efektywne w stosunku do podejścia indywidualistycznego.
• Praca grupowa pomaga uczniom, którzy mają trudności z nabywaniem umiejętności społecznych. Zapewnienie bezpiecznej i ustrukturyzowanej przestrzeni do interakcji z innymi.
• Zachęcają do większego zaufania, ponieważ uczniowie są w stanie rozpoznać i docenić wagę swojego wkładu.
• Zachęcają do włączenia się. Nie ma przeciętnego ucznia, a metody współpracy/kooperacji pozwalają każdemu uczniowi pracować nad jego mocnymi stronami.

Biorąc pod uwagę korzyści płynące z uczenia się opartego na współpracy i współpracy, widzimy, że takie podejścia mogą być bardzo skuteczne w zwiększaniu motywacji uczniów, zwiększaniu zaangażowania uczniów i rozwijaniu osiągnięć uczniów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, którzy są bardziej narażeni na braki i przedwczesne kończenie nauki.
Z tej perspektywy ważne jest, aby każdy nauczyciel nauczył się promować w klasie praktyki oparte na uczestnictwie i integracji. Niezbędne jest również nauczenie się, jak rozwijać relacje oparte na współpracy z uczniami, ponieważ są one często centralnym elementem procesu edukacyjnego. Uczniowie muszą mieć bardziej efektywne relacje z nauczycielami, lepszą komunikację z nimi i bardziej komfortowe emocjonalnie środowisko szkolne. Wszystko to promuje bardziej włączające uczenie się.